Monitoringrapportage Eems-Dollard 2050: Ecologisch herstel Eems-Dollard kost tijd, geduld en lef

Natuur estuarium staat onder druk

De Eems-Dollard is een van de laatste twee overgebleven estuaria van ons land, hier komen zoet en zout water samen. Het gebied is van groot belang voor vogels, vissen en planten, maar kampt met een hardnekkige slibproblematiek. Een nieuwe meetboei in de Dollard meet sinds oktober 2024 continu de waterkwaliteit. Het water in de Eems-Dollard blijkt nog altijd extreem troebel, met slibconcentraties tot 160 mg/l in de Dollard, terwijl voor een gezonde ecologie een vermindering van 20 tot 50 procent in het middengebied nodig is.

Dollard hotspot voor ruiende bergeenden

De Eems-Dollard vormt als brak en slibrijk estuarium een belangrijk leefgebied voor diverse soorten, waaronder de zeehond, de zwarte ruiter, de kluut en het nonnetje. Uit metingen blijkt dat mosselbanken en zeegrasvelden schaars blijven. Op de wadplaat Hond-Paap halveerde het zeegrasoppervlak in 2024 naar 6,88 hectare. De Waddenzee is belangrijk voor bergeenden die nieuwe veren krijgen. Ook de Dollard is een hotspot met gemiddeld 4.774 ruiende bergeenden in de periode 2022-2024. Positief is dat het broedeiland Stern inmiddels de grootste kolonie visdieven in de Nederlandse Waddenzee herbergt, goed voor 30 procent van de populatie. Ook migrerende vleermuizen vinden hun weg naar het estuarium: acht soorten zijn waargenomen, waaronder de zeldzame tweekleurige vleermuis.

Natuur estuarium staat onder druk

De Eems-Dollard is een van de laatste twee overgebleven estuaria van ons land, hier komen zoet en zout water samen. Het gebied is van groot belang voor vogels, vissen en planten, maar kampt met een hardnekkige slibproblematiek. Een nieuwe meetboei in de Dollard meet sinds oktober 2024 continu de waterkwaliteit. Het water in de Eems-Dollard blijkt nog altijd extreem troebel, met slibconcentraties tot 160 mg/l in de Dollard, terwijl voor een gezonde ecologie een vermindering van 20 tot 50 procent in het middengebied nodig is.

Innovatieve projecten

Sinds 2016 werkt Eems-Dollard 2050 aan het verminderen van de troebelheid en het versterken van natuurlijke leefgebieden. De meeste (proef)projecten zijn inmiddels afgerond. In 2022 is een belangrijke stap gezet met de aanleg van de Brede Groene Dijk, die de overgang tussen dijk en kwelder verzacht. Proeven tonen aan dat het versterken van de zeedijk met zoute klei mogelijk is. Ook zijn in 2022 vierhonderd rifblokken van lokale baggerspecie in de Eems geplaatst. Op en rond het onderzoeksgebied zijn in 2025 ongeveer duizend mosselen en tientallen oesters geteld.

Bij de Dubbele Dijk is vanaf 2023 een getijdenduiker gebouwd. Begin 2026 wordt voor het eerst brak water uit de Eems toegelaten in het gebied tussen de dijken. Hierdoor ontstaat ruimte voor Waddennatuur, slibbezinking, zilte teelt en aquacultuur. De proef met het ophogen van verzakte landbouwgrond in Borgsweer is dit jaar succesvol afgerond. Opschaling naar 30 hectare per jaar blijkt technisch haalbaar. In 2025 startte de laatste pilot. Langs de westzijde van de Dollard zijn rijshouten dammen geplaatst om slib vast te leggen en pionierkwelders te ontwikkelen.

Meer kennis en actie nodig

ED2050 streeft ernaar dat het estuarium in 2050 natuurlijk troebel water heeft, voldoende voedselproductie, gezonde leefgebieden en geleidelijke overgangen tussen land en water. Het gebied heeft een natuurlijke dynamiek waarbij slib en geulen de ruimte hebben om hun eigen weg te zoeken. Ook kan het estuarium de gevolgen van klimaatverandering opvangen. Met onderzoek en (proef)projecten is veel kennis en ervaring opgedaan, maar structureel natuurherstel van de Eems-Dollard vraagt meer kennis en actie.

Het programma streeft ernaar jaarlijks minimaal een miljoen ton droge stof aan slib uit het estuarium te halen. Hiervoor werd in 2024 de intentieverklaring voor het tienjarig programma Meegroeiende kust ondertekend. Binnen dit programma worden drie succesvolle maatregelen op grotere schaal uitgevoerd: meer ruimte maken voor de natuur van het estuarium en jaarlijks 1 miljoen ton slib verwijderen uit de Eems-Dollard en dit gebruiken voor dijkversterking en ophoging van landbouwgrond.

Belangrijkste lessen

De rapportage benadrukt ook belangrijke lessen uit bijna tien jaar ED2050: draagvlak onder bewoners is essentieel, ecologisch herstel vraagt tijd, geduld en lef om belemmeringen te doorbreken en knopen door te hakken. Kleinschalig testen en monitoren blijft de basis, maar opschaling van succesvolle maatregelen is noodzakelijk voor een gezonde Eems-Dollard.

De volledige monitoringrapportage is beschikbaar op www.eemsdollard2050.nl.