Menno Bentveld: ‘Het Hunzedal is geweldig’

Twee dagen laat Menno zich onderdompelen in het Hunzedal. Met een forse filmcrew van negen mensen – camera, geluid, regisseur, productie – strijkt hij neer op camping de Kleine Heerlijkheid in Kropswolde. Om zich te laven aan de schoonheid van de Hunzenatuur. “Een geweldig gebied”, zegt hij enthousiast. Een uitvoerige voorbereiding door de redactie van Vroege Vogels levert een overvol draaiboek op.

Van waden door het Zuidlaardermeer tot het spotten van zeldzame broedvogels: Menno is continu in de weer. “Onderwijl draaien we alles wat los en vast zit. We laten ons verrassen. Kijkers krijgen echt te zien wat we meemaken. Ook als de geluidsman in de sloot valt, een tent wegwaait, of dat we teleurgesteld zijn omdat we een zeldzaamheid missen.”

Zeldzame broedvogels

De witwangsterns mist hij zeker niet. Bert Dijkstra, natuurbeheerder van Het Groninger Landschap, wijst Menno de nesten van een afstand aan. Hij krijgt ze vol in beeld. “Fantastisch. De vrouwtjes zitten op de nesten, de mannetjes komen telkens aanvliegen met voedsel. De kolonie witwangsterns is in de aflevering echt een succesverhaal.” Tientallen paren telt hij, waarmee dit verreweg de grootste kolonie in Nederland is. Ook steltkluten en zeearenden, beide nieuwkomers in het Hunzedal, spot hij. “Onze natuurfilmer Roel Diepstraten maakt er prachtige close-ups van.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

Water een sleutelrol

Op het gemaal in de Onnerpolder en de uitkijktoren bij het Zuidlaardermeer ervaart Menno hoe groot en weids het Hunzedal is. En ook hoe nat. De Hunze, die verderop in Drenthe ontspringt en richting de Waddenzee stroomt, heeft hier het landschap gevormd. “Mij is verteld dat het Zuidlaardermeer een verbreed deel van de Hunze is. De rivier stroomt er doorheen.” Naast de spectaculaire soorten wil Menno in Vroege Vogels vooral het verhaal van het landschap vertellen. “Waarom zit het landschap zo in elkaar? In het Hunzedal speelt water een sleutelrol. In de zomerpolders, waar de witwangsterns en steltkluten broeden, fluctueert het waterpeil. In het vroege voorjaar is het peil hoog, in de nazomer is het laag. Die dynamiek is belangrijk voor de soorten die hier voorkomen.”

Oevers met waterriet

Terwijl het peil in de zomerpolders schommelt, blijft de waterstand in het Zuidlaardermeer gelijk. Menno begrijpt dat, vanwege landbouw en waterveiligheid, maar voor de natuur pakt een vast waterpeil nadelig uit. “Natuur houdt van dynamiek”, legt hij uit. Met Clazina Kwakernaak, medewerker natuurkwaliteit van Het Groninger Landschap, bezoekt hij de rietoevers langs het meer. “Zonder dynamiek groeien deze oevers dicht. Doe je niets, dan heb je zo wilgenbos en ligt er een harde grens tussen water en bos. Als natuurbeheerder wil je juist een geleidelijke overgang.”

Het Groninger Landschap heeft de rietoevers recent heringericht. Struiken en bomen zijn gekapt, het verouderde riet is gemaaid en afgeplagd. “Ze willen meer waterriet, riet dat in het water staat. Waterriet trekt grote karekieten aan en is kraamkamer voor vissen. Als het meezit, breidt het waterriet zich uit richting het meer. Moet je wel oppassen dat er geen ganzen in komen. Ganzen zijn dol op waterriet.”

Raadsel van de landgeiten

Menno benadrukt dat ze onder begeleiding het gebied betreden. “Dat niemand denkt dat we zomaar overal over hekken klimmen. Mensen van Het Groninger Landschap leiden ons rond. Dat doen ze geweldig.” Els Heijman, vrijwilliger van Het Groninger Landschap, toont Menno de planten van de Harener Wildernis, met Christophe Brochard vangt hij libellen, waaronder de gevlekte witsnuitlibel, en Jesper Schothorst, medewerker natuur bij Het Groninger Landschap, neemt hem mee naar de landgeiten in het gebied Leijnwijk. De geiten houden er de vegetatie kort. “Dat is belangrijk, ook weer voor de dynamiek. Leuke, koppige beesten zijn het. De dag voor de uitzending liepen er vijf pasgeboren geitjes. Als wij er zijn, zien we er maar één. Jesper vermoedt dat de rest is opgegeten, vermoedelijk door vossen. De volgende dag lopen er weer vijf. Een raadsel. Hadden ze zich gisteren verstopt? Nee, vertelt Jesper ons. Kijk maar naar de navelstrengen. Die jonge geitjes zijn afgelopen nacht geboren.”  

Veerkracht van de natuur

Als radio- en televisiemaker wil Menno niet alleen natuurschoon tonen, ook de bedreigingen komen aan bod. “Er is een enorme druk op de natuur. Met de verdroging, de overmaat aan stikstof en ons drukbevolkte land. Terreinbeheerders, zoals Het Groninger Landschap, staan voor grote uitdagingen. Het vraagt ontzettend veel energie om deze ecosystemen te behouden en te versterken. Als je hier fietst of wandelt, sta je daar niet bij stil. Daarom besteden we er bij Vroege Vogels aandacht aan. Dat het hier goed lukt, is een groot compliment aan Het Groninger Landschap. Krijgen beheerders de kans om hun werk goed te doen, en ontvangen ze daarvoor de middelen, dan zie je dat de natuur positief reageert.” Volgens Menno is het Hunzedal het toonbeeld van de veerkracht van de natuur. “Dankzij de inrichting van de zomerpolders broeden er bijzondere vogels, zoals witwangsterns en steltkluten. Door het waterriet hoor je grote karekieten en roerdompen.”

Meer weten en vooral zien? Kijk dan op zondag 7 september naar Vroege Vogels.
Of kijk later via www.bnnvara.nl/vroegevogels.