Eendenkooi Nieuw Onrust
Bekijk alle Bijzondere plekkenEendenkooi Nieuw Onrust
Nieuw Onrust is één van de twee overgebleven, nog operationele, eendenkooien in de provincie Groningen. Nieuw Onrust werd in 1898 aangelegd bij de gelijknamige boerderij in de Westpolder, vlak bij zee.
Geschiedenis
Al sinds de middeleeuwen werden eendenkooien aangelegd voor het vangen van eenden voor consumptie of handel. Vroeger was de eendenkooi goed voor de vangst van zo’n vierduizend eenden per jaar. Veel ervan werden verkocht aan luxe restaurants in Londen en Parijs. Daar wilde men goed betalen voor eendenvlees zonder ‘lood’. Ooit lagen er langs de randen van de Waddenzee ongeveer 140 eendenkooien. Daarvan zijn er nog maar 29 over. Tegenwoordig wordt de kooi ingezet als streekeigen toeristische attractie voor het Waddengebied. Het gaat niet alleen om de kooi zelf, maar ook om de cultuur en het ambacht dat zo behouden blijft.
Wat is een eendenkooi?
De eendenkooi bestaat uit een kooibos, vier ‘vangpijpen’ en een gegraven plas in het midden. Rondom de vangpijpen staan schermen van wilgententen die van boven afgesloten zijn met netten. Met behulp van makke staleenden (eenden die zich permanent in de kooi bevonden) werden overvliegende wilde eenden de zoetwaterplas ingelokt. Via de vangpijpen (smalle sloten) kwamen de eenden in een vanghokje terecht, waar ze ‘de pijp uit gingen’.
Het gezegde: ‘de pijp uitgaan’ komt vermoedelijk van het vangen van de eenden in de ‘vangpijpen’.
Diversiteit aan vogels
Naast vele eendensoorten als smient, krakeend, slobeend, pijlstaart en winter- en zomertaling (in kooikerstermen het zogenaamde ‘blauwgoed’), worden er regelmatig ook andere vogels op de kooi waargenomen zoals houtsnip, grauwe vliegenvanger, fitis, spotvogel, kleine karekiet, pimpel- en koolmees. Ook de ijsvogel wordt regelmatig waargenomen op de kooi, jagend op de aanwezige stekelbaarsjes in de kooiplas.
Kooikerhondje
Als een kooiker (eendenvanger) zijn kooikerhondje aan het begin van een ‘vangpijp’ liet lopen, werden de eenden op de plas daar vreemd genoeg naartoe gelokt. Door rondjes om de rietschermen naast het water te lopen, lokte het hondje de eenden steeds verder de ‘vangpijp’ in. De kooiker kon daarbij nog wat lokvoer over de schermen gooien. Een enkeling bond zelfs een bosje stro aan de staart van zijn kooikerhondje, in de veronderstelling dat de eenden daar nóg nieuwsgieriger van werden.
Wanneer de vogels ver genoeg de ‘vangpijp’ ingezwommen waren, kwam de kooiker de pijp in. De vogels vluchtten in paniek naar het eind van de ‘vangpijp’, waar ze in een kooitje bijeen werden gedreven. Met een ‘kooikersgreep’ werd hun nek gebroken en even later hingen ze bij de poelier, of pruttelden ze bij de kooiker zelf in de pan. De kooiker kreeg zo’n zestig cent per gevangen dier, voor die tijd een hoog bedrag.
Project Kongsi van de kooi-eend
Onder de noemer ‘Kongsi voor de kooieend’ is door een aantal natuurorganisaties samengewerkt om bestaande eendenkooien op te knappen. Inmiddels is een flink aantal kooien hersteld. Een aantal kooien zijn weer in gebruik genomen voor het vangen en ringen van eenden en andere watervogels. Het project is mogelijk gemaakt door Waddenfonds, provincies Groningen, Fryslân en Noord-Holland. De vrijwilligers van Het Groninger Landschap hebben vele uren besteed aan de restauratie van de eendenkooi.
Lesprogramma eendenkooi
Voor groep 7 en 8 van de basisschool is een speciaal en uitgebreid lesprogramma ontwikkeld. Lees meer.
Voor meer informatie over het project Kongsi van de kooi-eend verwijzen wij u graag naar de website van de kooikersvereniging
Eendenkooi Nieuw Onrust bezoeken
De eendenkooi is alleen onder begeleiding van gidsen te bezoeken. Zij geven uitleg over de werking van een eendenkooi en de uitgevoerde herstelmaatregelen. Het is voor de rust van de eenden belangrijk dat het publiek op afstand blijft.
Wat doet Het Groninger Landschap?
In 1979 schonk de familie Minderhoud de kooi aan Het Groninger Landschap.
Mede dankzij vrijwilligers is de eendenkooi hersteld, ook zorgen zij voor onderhoud en openstelling.
We hebben zelfs een echter kooiker in ons team.
360 graden
Voor een virtuele tour door de Eendenkooi klik hier.
De opnames zijn gemaakt voor de restauratie in 2018
Pronkjewailtje met Alex Vissering bij Eendenkooi Nieuw Onrust
klik hier voor pronkjewail (you tube)
