Steenfabriek Rusthoven in Wirdum

Steenfabriek Rusthoven is een prachtig stukje industrieel erfgoed dat herinnert aan de baksteenindustrie in Groningen. Het Groninger Landschap heeft de steenfabriek dankzij een particuliere gift kunnen aankopen. Het terrein is opgeknapt en met een wandelpad beschikbaar gemaakt voor publiek. We hebben rond de steenfabriek een wandelroute uitgezet.

Aan het Damsterdiep ter hoogte van Wirdum staat de ruïne van de voormalige steenfabriek Rusthoven. Het is de enige nog overgebleven steenfabriek met ringoven in de provincie Groningen. Samen met de nabijgelegen borg Rusthoven en landgoed Ekenstein vormt de steenfabriek een prachtig stukje cultuurhistorisch erfgoed in Groningen.

De ringoven, waarin de bakstenen gebakken werden, is nog redelijk gaaf en is een belangrijke overwinteringsplek voor vleermuizen. Het Groninger Landschap zet zich in om de ringoven als industrieel erfgoed te behouden en de vleermuizen te beschermen. Op deze manier komen natuur en erfgoed samen.

Als gevolg van verslechterende marktomstandigheden sluit de fabriek haar deuren in 1965. Het fabrieksterrein kent, na de jaren 60, een aantal particuliere eigenaren. Herontwikkelingsplannen komen om diverse redenen niet van de grond en het verval treedt in. In de loop der jaren is door onzorgvuldige sloopwerkzaamheden het terrein vervuild geraakt met onder andere asbest. In 2013 werd in verband met instortingsrisico de fabriekspijp neergehaald.

In bezit van Het Groninger Landschap

De aankoop van de steenfabriek zou begin 2019 plaatsvinden maar liep enige vertraging op door bodemverontreiniging op het terrein. Na een periode van zorgvuldig onderzoek is het terrein in 2020 en 2021 volledig opgeruimd en gesaneerd.

Aan het eind van de zomer van 2021 zou worden gestart met de inrichting van het terrein om de bijzondere locatie voor zowel bezoekers als vleermuizen toegankelijk te maken. De ringoven is vanaf halverwege de herfst het domein van de vleermuizen en vanaf dat moment niet toegankelijk voor mensen. Hierdoor werd de tijd te kort om de werkzaamheden af te ronden in 2021. Uiteindelijk zijn de werkzaamheden afgerond na het broedseizoen van 2022.

Borg Rusthoven

De naastgelegen borg Rusthoven is aangekocht door particulieren die een zorgvuldige restauratie van de borg zijn gestart. Wegens aardbevingsschade werd de borg in 2019/2020 middels base isolation versterkt. Dat houdt in dat heel het gebouw een meter de lucht in wordt getild en de fundering wordt aangepast. Tussen het huis en de fundering zijn een soort schokdempers geplaatst die heftige aardschokken opvangen.

Waardering

De borg Rusthoven is een Rijksmonument, evenals de aanwezige theekoepel, brug en toegangshek. Ook de totale parkaanleg, waar het steenfabrieksterrein deel van uitmaakt, is aangewezen als Rijksmonument. Voor de steenfabriek zelf geldt dit niet, omdat de toenmalige eigenaar zich tegen deze aanwijzing heeft verzet. De ringoven is zeker ‘Rijksmonument-waardig’: het is de enige ringoven in de provincie Groningen. Landelijk zijn nog slechts negen ringovens aanwezig, van de 148 die er ooit zijn geweest.

Vanuit het provinciale soortenbeleid is de ringoven van grote betekenis als overwinteringsplek voor diverse soorten vleermuizen.

Waargenomen zijn Baardvleermuis, Meervleermuis, Watervleermuis, alsmede Gewone en Ruige Dwergvleermuis, Rosse vleermuis en Laatvlieger. Allen beschermde diersoorten. De ringoven is van grote betekenis als overwinteringsplek voor vleermuizen. Op dit moment gaat het om enkele tientallen exemplaren, onder optimale omstandigheden kan dit aantal toenemen. De Vleermuiswerkgroep Groningen spant zich al jaren, met succes, in voor de bescherming van de vleermuizen in de ringoven.

Nieuwsberichten over Steenfabriek Rusthoven

• 31 januari 2023: Verdubbeling vleermuizen in steenfabriek Rusthoven – Het Groninger Landschap
• 17 november 2022 Boomgaard aangeplant bij Steenfabriek Rusthoven in Wirdum
• 21 juli 2022 Laatste fase van herstel voormalige Steenfabriek Rusthoven in Wirdum
• 29 maart 2022 Terrein van Steenfabriek Rusthoven dankzij gift in natura uitgebreid
• 25 juni 2019 Nieuwe toekomst voor Steenfabriek Rusthoven
• 25 juni 2019 Dagblad van het Noorden
• 29 januari 2019 Aankoop steenfabriek Rusthoven vertraagd
• 15 januari 2019 Dagblad van het Noorden
• 14 januari 2019 Pareltje aan het Damsterdiep

Samen maken we plannen waar

De herinrichting van het terrein van voormalig Steenfabriek Rusthoven is mede mogelijk gemaakt door provincie Groningen, de gemeente Eemsdelta, Nationaal Programma Groningen, donateurs van een crowdfundactie en de Nationale Postcode Loterij. De heer Jonk, buurman van het gebied, heeft daarnaast een stuk grond geschonken dat ooit bij de steenfabriek hoorde. Daarnaast speelt de expertise van de Vleermuiswerkgroep Groningen een belangrijke rol in de bescherming van de vleermuizen in de ringoven en heeft Stichting Oude Groninger Kerken vijftig fruitbomen gedoneerd die geplaatst zijn op de plek waar ooit de droogloodsen stonden.