Het broedseizoen is in volle gang. In de weilanden van boeren en natuurorganisaties worden de laatste eieren uitgebroed en scharrelen de eerste kuikens door het veld opzoek naar voedsel. Een spannende tijd vol gevaar en dreigingen voor de kwetsbare donzen kuikens. Slechts één op de dertien gruttokuikens wordt één jaar oud. Naast bestaande dreigingen zoals predatie of maaimachines lijkt droogte het nieuwste gevaar voor de grutto.
Zodra de gruttokuikens uit het ei kruipen, komen ze in een wereld vol gevaar. Van een gebrek aan voedsel tot predatie en te vroeg maaien. Er zijn veel dreigingen waardoor er niet genoeg kuikens groot worden. Natuurorganisaties waaronder Het Groninger Landschap en boeren weten steeds beter hoe weidevogels beschermt kunnen worden. Zo beschikt het ideale weidevogelgebied onder andere over hoge grondwaterpeilen met verspreid plas-dras, extensieve beweiding, bescherming tegen predatoren, voldoende kruidenrijk grasland en landschappelijke openheid. De afgelopen jaren lijkt er echter een nieuw gevaar bijgekomen, namelijk droogte.
Sinds enkele jaren valt er in het voorjaar en de zomer uitzonderlijk weinig neerslag. De zomer van 2018 was de droogste in decennia. Ook in 2019 en 2020 viel er weinig neerslag. Droogte heeft een grote invloed op de natuur, zo ook op weidevogels. In weidevogelgebieden met kleigronden, zoals het Reitdiep, zorgt de droogte er voor dat het grondwater daalt en de wormen naar beneden trekken en de bovenlaag uitdroogt en keihard wordt. Hierdoor kan een grutto met zijn snavel de grond niet in om voedsel te zoeken. Een natte bodem bevat meer voedsel in de vorm van insecten dan een droge bodem. Droogte zorgt dan ook voor een afname van het voedselaanbod voor de kuikens. Een gebrek aan voedsel kan bij kuikens leiden tot verzwakking en zelfs sterfte. Voor volwassen vogels zijn de gevolgen iets minder desastreus, maar voedselgebrek zal de vogels wel weerhouden van een tweede leg. Een hoog waterpeil is dus van belang voor zowel volwassen vogels als kuikens.
Jan Beekman, natuurbeheerder rayon Zuid van Het Groninger Landschap vertelt: “Door het gebrek aan neerslag en de harde oostenwind, verdampt het grondwaterpeil razend snel. Tijdens het afgelopen Paasweekend is in vier dagen tijd het grondwaterpeil van de Oostpolder in het Hunzedal 13 centimeter gezakt. De snavel van een grutto is gemiddeld 11 centimeter lang, andere soorten hebben een minder lange snavel.”
"Als we niets doen, dan drogen weidevogelgebieden uit"
“Als we niets doen, dan drogen weidevogelgebieden uit”, aldus Beekman. “Daarom zijn we op dagelijkse basis bezig met het controleren van het grondwaterpeil. Zakt het waterpeil onder een bepaald niveau, dan zetten we de sluizen open. In het Hunzedal komt het water uit het Zuidlaardermeer, dat droogt niet zo snel op.” Ook in het Reitdiepgebied heeft Het Groninger Landschap maatregelen voor een hoog waterpeil getroffen. Arjan Hendriks, natuurbeheerder Noord van Het Groninger Landschap: “Voor onze weidevogelgebieden boven stad Groningen kunnen we bij aanhoudende droogte water aanvoeren vanuit het Reitdiep. In Reitdiep-Zuid met behulp van een elektrisch gemaal en in Reitdiep-Midden met windwatermolens. Het effect van vernatten is duidelijk naar voren gekomen in Reitdiep-Midden. In vijf jaar is daar een ruime verdubbeling van het aantal weidevogels opgetreden. Ook kritische soorten als slobeend en zomertaling hebben het gebied weten te vinden. Water werkt als een magneet op weidevogels.” vat Hendriks samen.
Het Groninger Landschap hoopt in de toekomst het waterbeheer in haar weidevogelgebieden verder te verbeteren om zo de effecten van droogte te voorkomen en de overlevingskansen van gruttokuikens te vergroten.
Het Groninger Landschap slaat dit jaar de handen in één met It Fryske Gea en Landschap Noord-Holland. Samen vragen de natuurorganisaties extra aandacht en steun voor de weidevogels met de campagne: Geef de grutto een thuis om groot te worden. Meer dan de helft (60%) van de Nederlandse grutto’s broedt in Fryslân, Noord-Holland en Groningen. Steun is hier hard nodig, want de komende jaren is er veel werk te verzetten om gruttokuikens veilig te laten opgroeien. Alleen samen houden we onze Nationale Vogel in Nederland.
Weidevogelgebieden onderhouden is geen gemakkelijke klus! Lees wat onze natuurbeheerders doen om de grutto een veilig thuis te bieden. Lees hier ‘Onze maatregelen’ in online magazine Grutto!