Laatste veenborg in Groningen

Met de overdracht in 2017 van veenborg Welgelegen aan Het Groninger Landschap is één van de laatste beeldbepalende monumenten in Hoogezand-Sappemeer voor de toekomst veiliggesteld.

Direct naar bezoekers informatie

Moeras en weke zompen
Zo zag de omgeving van Sappemeer er eeuwenlang uit. Ten oosten en zuidoosten van de stad Groningen strekte zich het grootste hoogveengebied van Europa uit. Een eindeloos landschap van golvende heidevelden, meren en riviertjes, met hier en daar bosjes met berken, wilgen en struikgewas. Wegen waren er niet. In de meters dikke lagen veen kon je wegzakken en voor altijd verdwijnen. Maar deze wildernis herbergde wel een onvoorstelbaar grote economische rijkdom: turf.

De Borger Compagnie
In 1647 werd de Borger Compagnie opgericht door burgers van de stad Groningen om de veengebieden rond Sappemeer te ontginnen. Vanuit het Winschoterdiep werd er in het veen gegraven en ontstond het Borgercompagniesterdiep. Aan de oostkant van dit kanaal ligt Welgelegen, gesticht door Jan Cornelis Spiel, familie van de Van Ewsums.

Veenborg Welgelegen. Foto: HGL/Geert Job Sevink

Het huis had een appelhof en een siertuin. Naast de boomgaard werd een schuur met een kamer gebouwd voor de meier die de landerijen bewerkte. Welgelegen werd omringd door een gracht die ook de siertuin omringde. Boomgaard en boerderij lagen erbuiten. Tegenwoordig is de appelhof verdwenen, maar het omgrachte erf met siertuin en huis bestaat nog steeds.

Veenborg Welgelegen. Foto: HGL/Geert Job Sevink

Herstel historische tuin en veenborg Welgelegen
In 2022 is het herstel van de historische tuin en de veenborg afgerond. Een van de prioriteiten was het herstel van de tuin. Een aantal monumentale bomen waren door stormschade verloren gegaan, paden en oude elementen waren verzakt en de veenborg had achterstallig onderhoud. Het Groninger Landschap heeft de vroegere grandeur van de tuin en veenborg terug gebracht. Ter ere van de afronding van het project heeft Arno Bakker het lied Van Sappe-Meer en de Veenborg Welgelegen geschreven. Het herstel van veenborg en historische tuin Welgelegen zijn mogelijk gemaakt door: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Provincie Groningen, Nationale Postcode Loterij, Prins Bernhard Cultuurfonds, Stichting De Versterking, Bredius-Stichting, Mulder Premie Fonds en een gift van een Beschermer.

De legende van het beeldje
Aan het beeldje achter in de tuin van Welgelegen is een legende verbonden. Ver voor de vervening speelde een kind op de hei tussen Muntendam en Sappemeer. Het kind werd aangevallen door een everzwijn en leek reddeloos verloren. Plots kwam er uit de hemel een engel, die met een zwaard het everzwijn onthoofde. Het kind was gered. Het beeldje geeft dit verhaal weer; je ziet de engel triomfantelijk met zijn voet op de kop van het zwijn staan.

Veenborg Welgelegen. Foto: HGL/Geert Job Sevink

Borg blijft Odd Fellowhuis
Ruim vijftig jaar geleden waren het de Odd Fellows die deze unieke veenborg van de ondergang wisten te redden. Nadat het vele jaren als verpleeghuis voor bejaarden had gediend, kochten de Odd Fellows in 1966 de sterk verwaarloosde borg en tuin van de familie Thomassen á Thuesink van der Hoop van Slochteren. De Odd Fellows hebben daarna in eigen beheer en met vereende krachten, zowel borg als tuin in oude luister hersteld. Om de borg ook voor de toekomst veilig te stellen droegen zij in 2017 Welgelegen over aan Het Groninger Landschap. Bij de overdracht is afgesproken dat de Odd Fellows de borg als hun verenigingsgebouw mogen gebruiken voor hun activiteiten.

De laatste veenborg is ook te huur voor vergaderingen, recepties, bruiloften of andere evenementen. Kijk hier voor meer info.