Leinwijk, ten noorden van het plaatsje Wolfsbarge, is meer dan 10 jaar dé proeftuin voor het hele Zuidlaardermeergebied geweest. In dit veldlaboratorium werd de invloed van beweging in het water en wisselende waterstanden op de waterkwaliteit en de plantengroei onderzocht. Inmiddels heeft het gebied al een flinke ontwikkeling doorgemaakt. Er leven veel water- en moerasvogels. De blauwborst broedt hier en ook groeit hier slijkgroen, een voor het noorden zeldzaam oeverplantje. Ook de bever heeft haar intrek genomen in Leinwijk.
Opvallend in Leinwijk is molen Kikkoman, vernoemd naar de sponsor van het gebied; Kikkoman Foods Europe BV. De molen pompt water vanuit het Zuidlaardermeer naar Leinwijk en is de spil van het veldlaboratorium. De wisselende waterstanden zijn gunstig voor oever- en waterplanten. Op de slikkige, kale oevers hebben zaden de kans om te ontkiemen en kunnen planten zich vestigen. Zo ontstaat een vloedmoeras.
Dankzij molen Kikkoman is het water voortdurend in beweging. Deze windmolen drijft een grote visvriendelijke vijzel aan – een megakurketrekker – en pompt daarmee niet alleen water het gebied in, maar ook vissen. De vijzel draait heel langzaam en brengt de vissen heel voorzichtig over, zonder ze te beschadigen. In Leinwijk kunnen ze dan een mooi beschut plekje uitzoeken en hun eitjes afzetten op de waterplanten.
"Soms worden in 12 uur tijd wel 150 vissen overgezet. Ook grote vissen, tot een meter lang, kunnen Leinwijk via de vijzel bereiken."
Sinds de start van het project hebben we de brasem niet meer in Leinwijk gevangen. En dat is een goed teken. Want brasem komt vooral voor in water met veel voedingsstoffen (mest). Brasem wroet in de bodem op zoek naar voedsel en maakt zo het water troebel. Dat is hinderlijk voor andere vissen zoals bijvoorbeeld de snoek, die op zicht jaagt, maar dan niet veel meer kan zien.
Planten helpen mee om het water schoon te maken en te houden. Ze filteren zwevende deeltjes uit het water en met hun wortels houden ze slib vast. In Leinwijk onderzoekt we samen met het waterschap Hunze en Aa’s of het troebele Zuidlaardermeerwater helderder gemaakt kan worden met behulp van planten.
Een deel van Leinwijk wordt beheerd door Nederlandse landgeiten. Door te grazen houden zij de begroeiing kort en het landschap open. Zo voorkomen ze dat kruidige gewassen, die in trek zijn bij vlinders en insecten, niet worden overwoekerd. Nederlandse landgeiten kunnen het hele jaar buiten blijven, ze zijn bestand tegen een koud en vochtig klimaat. Het zijn goedaardige dieren, maar hebben ze jonge geitjes, dan is het beter om afstand te bewaren.
De paarse heide
Tot de 19de eeuw waren grote oppervlakten paars gekleurd van heideplanten. Deze is verdwenen door intensivering van de landbouw. Na de natuurinrichtingen is zowel in Leinwijk als in Wolfsbarge op een enkele plek de struikheide teruggekeerd. Overige bijzondere planten die in deze gebieden voorkomen zijn: rietorchis en moeraswolfsklauw.
Toen we in 2000 met dit project begonnen, was er nauwelijks begroeiing in Leinwijk. Het kale gebied trok toen vogels aan als de kluut en het visdiefje. Nu zijn het andere vogels die het gebied innemen, waaronder de blauwborst. Deze moerasvogel houdt van dichte struiken en sinds 2006 werd Leinwijk door hem in orde bevonden: er werd gebroed.
Andere broedvogels in dit gebied zijn de rietzanger, rietgors en de graspieper. Ook zijn er grote aantallen ganzen te zien. ’s Winters doet de grote zaagbek de waterplassen aan en de roerdomp komt soms langs op zoek naar voedsel.
Het project in Leinwijk is er één van de lange adem. Pas over enkele jaren kunnen we echt conclusies trekken. Daarvoor hebben we nog wat meer gegevens nodig. Wil je meer weten over hoe Het Groninger Landschap dit gebied beheert? Het beheerplan tref je hier binnenkort.
In Leinwijk hebben we een korte wandelroute uitgezet van 3 kilometer. Onderweg kom je langs een uitkijktoren, die een prachtig uitzicht biedt over Leinwijk en het Zuidlaardermeer. Ook heb je vanaf de uitkijktoren zicht op de beverburcht en kun je beversporen zien. Het is aan te raden om laarzen of andere waterdichte (wandel)schoenen te dragen. De hond mag mee, maar moet wel aan de lijn.
Wat is er nog meer te doen in Leinwijk?